Barokke architectuur is een stijl die eind 16e eeuw in Italië begon. Het heeft een decoratieve en ingewikkelde vorm die bedoeld is om verwondering en ontzag te wekken voor de kracht van God en de kerk.
De katholieke kerk introduceerde deze architecturale vorm om de ideeën van de Reformatie te bestrijden. Ze wilden een beroep doen op de emoties van hun gemeenten. Veel landen over de hele wereld hebben deze bouwstijl overgenomen. Barokke architectuur nam overal unieke vormen aan, waar deze zich ook verspreidde.
Wat is barokke architectuur?
Barokke architectuur ontwikkelde zich als tegenmaatregel tegen de religieuze veranderingen die in heel Europa plaatsvinden.
De katholieke kerk begon aan het einde van de 16e eeuw met een contrareformatie om het idee van de protestantse reformatie te bestrijden. De opvattingen van de protestantse Reformatie omvatten de wens om afstand te nemen van uitgebreide structuren en versieringen. Daartoe lieten de architecten van de katholieke kerk zich inspireren door de klassieke en renaissancearchitectuur en ontwikkelden ze een weelderige stijl die kracht en schoonheid uitstraalde. De stijl stond in contrast met de grimmige ontwerpen die gebruikelijk zijn in de protestantse cultuur.
Aan het begin van deze architectuurstroming gebruikten architecten de barokstijl voor kerken en andere religieuze gebouwen. Maar de barokke vormen waren aanpasbaar voor seculiere gebouwen.
Terwijl de stijl zich over Europa en de rest van de wereld verspreidde, creëerden architecten barokke gebouwen van verschillende variëteiten om macht en rijkdom te projecteren.
Perioden van barokke architectuur
Er zijn drie verschillende perioden van barokke architectuur: de vroege barok, de hoge barok en de late barok.
Vroegbarok 1584-1625
De eerste barokke kerken verschenen in Rome, Italië, de zetel van de macht van de katholieke kerk. Het eerste bekende voorbeeld van een barokke kerk is de kerk van de Gesu.
Sommige vroege technieken die architecten in deze kerken gebruikten, pasten decoratieve ontwerpen toe die het contrast benadrukken door licht en donker en bewegingen nabootsen. Daarnaast gebruikten kunstenaars nieuwe technieken, trompe-l'oeil genaamd, die de illusie creëren van een driedimensionaal object op een tweedimensionaal oppervlak.
Een andere techniek die de vroege vernieuwers gebruikten, was de manipulatie van ruimte en perspectief. Een van de eerste barokke architecten, Carlo Maderno, gebruikte deze barokke ideeën om de gevel en het plein van de Sint-Pietersbasiliek te ontwerpen als contrast en aanvulling op de enorme koepel ontworpen door Michaelangelo.
De jezuïeten brachten de barokke invloed al snel naar kerken in Frankrijk en Midden-Europa. De koning van Frankrijk, Lodewijk XIII, stuurde van 1607-1614 een architect naar Rome om de nieuwe architectonische vorm te bestuderen. Parijs was een van de eerste plaatsen waar architecten de barokke stijl gebruikten om een seculier gebouw te creëren. Marie de Medici gebruikte barokke architectuur voor haar nieuwe residentie, het Luxemburgs Paleis.
Hoogbarok 1625-1675
Paus Urbanus VIII, de paus van 1623-1644, was een voorvechter van de barokstijl. Hij gaf opdracht tot barokke gebouwen en decoratieve versieringen in heel Rome. Als gevolg hiervan verspreidde de barokke stijl zich over Italië naar andere belangrijke steden zoals Venetië.
De barokke architectuurstijl werd een van de meest overheersende in Frankrijk, met de bouw van het Louvre in opdracht van Lodewijk XIV. De stijl werd geassocieerd met de Franse koning en stond bekend als de Lodewijk XIV-stijl. Het paleis van Versailles is een van de meest prominente voorbeelden van Franse barokke architectuur.
Laatbarok 1675-1750
Terwijl de barokke architectuur bloeide, vorderde deze door heel Europa. Het kreeg veel regionale variaties.
Enkele van de belangrijkste en meest uitgebreide voorbeelden zijn te vinden in Oostenrijk, Duitsland en Tsjechië, waaronder de barokke kerk Karlskirche in Wenen. Fischer von Erlach ontwierp deze kerk om de glorie van de Oostenrijkse keizers te vergroten.
Barokke architectuur bereikte de Nieuwe Wereld door middel van verkenningen en de bouw van koloniën. Enkele prominente voorbeelden van barokke architectuur zijn te vinden in Latijns-Amerika, waar de jezuïeten uitgebreide barokke kerken bouwden.
Ontwerpelementen van barokke architectuur
Barokke ontwerpen zijn uniek vanwege hun versieringen en rijke stijl, ontworpen om macht en autoriteit uit te beelden. Hier zijn enkele identificerende kenmerken van barokke architectuur:
Ovaal en ellips – Barokke architectuur geeft de voorkeur aan ronde vormen in plaats van scherpe hoeken. Barokke kerken hebben bijvoorbeeld ovalen met aan de zijkanten stralende cirkelvormige kapellen. Peervormige koepels waren gebruikelijk in Oost-Europese barokke kathedralen. Koepels – Veel barokke kerken en seculiere gebouwen hebben grote koepels als deel van het dak. Kunstenaars versieren deze koepels met uitgebreide schilderijen van de hemel en gebeeldhouwde zonnestralen. Solomonic-kolommen – Solomonic-kolommen, ook wel gerstsuikerkolommen genoemd, hebben een spiraalvormig of draaiend ontwerp, wat de illusie van beweging geeft. Plafondsculptuur – Barokke kunstenaars perfectioneerden de kunst van het creëren van figuren net onder het plafond. Kunstenaars maken deze sculpturen van hout, gips, stucwerk, marmer of kunstafwerking. Deze figuren wekken de indruk dat er een zweefvliegtuig in de lucht hangt. Trappen – Dramatische trappen speelden een belangrijke rol als focuspunten en als manier om niveaus te creëren in het gebouwontwerp. Illusoire effecten – Barokke kunstenaars specialiseerden zich in bepaalde technieken, zoals trompe-l'oeil-schilderijen, om de illusie van diepte te creëren. Ze gebruikten ook frametechnieken, quadratura genaamd, om de indruk te wekken dat je naar de hemel kijkt. Een ander veel voorkomend illusoir effect was het ontbreken van architecturale elementen om het oog te misleiden en andere elementen samen te voegen. Spiegels – Ontwerpers gebruikten spiegels om diepte en ruimte te creëren. Clair-obscur – Dit is een schilder- en tekentechniek die door barokke schilders wordt gebruikt om licht en duisternis in hun ontwerpen te contrasteren. Het creëert een meer dramatisch en gestructureerd effect.
Verspreiding en verval van barokke architectuur
De Victoria
De samenvallende interesse in handel, kolonisatie en de impuls om het christendom te verspreiden nam de barokstijl wereldwijd over. Maar toen architecten de barokke architectuur op afgelegen locaties beoefenden, pasten ze deze ontwerpen aan de beschikbare geografie en materialen aan. Architecten bouwden bijvoorbeeld verschillende barokke kerken op de Filippijnen in ontwerpen genaamd Earthquake Barok om de voortdurende aardbevingen in het gebied te weerstaan. De bouwers gebruikten koraal naast baksteen om de structuur te versterken, omdat koraal twee keer zo sterk is als baksteen.
Ondanks de populariteit en wereldwijde aantrekkingskracht van barokke architectuur, begon het gebruik van deze stijl halverwege de 18e eeuw af te nemen. Er ontstonden nieuwe ideeën, waarbij de nadruk werd gelegd op rede en wetenschap, waardoor barokke ontwerpen opzichtig leken.
Aan het einde van de 19e eeuw was er een kleine heropleving van deze stijl in Frankrijk en Duitsland, bekend als barokke heropleving. Maar deze stijl heeft nooit de vroegere glorie herwonnen die hij in zijn gouden eeuw had.
Als je onze pagina leuk vindt, deel hem dan met je vrienden & Facebook
